دور تازه مذاکرات برجامی ایران و اعضای 1+4 در وین ، پایتخت اتریش در حال برگزاری است. چنانچه «اولیانوف» نماینده روسیه در این مذاکرات تأکید کرده است، احتمال دارد شاهد طولانی شدن این دور از مذاکرات، باهدف دستیابی طرفین به راهکاری برای رسیدن به توافق بر سر بازگشت به برجام باشیم.در این میان، مفهوم و مصداق «تسریع در مذاکرات»، از سوی طرف آمریکایی-اروپایی در حال مصادره به مطلوب است. موضوعی که باید در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان بسیار جدی گرفته شود.
منظور از تسریع مذاکرات چیست؟
منظور از تسریع در مذاکرات و جلوگیری از فرسایشی شدن آن، که اتفاقا از سوی رهبر معظم انقلاب نیز مورد تأکید قرار گرفته است، قطعا «تسریع در رسیدن به توافق به هر قیمت ممکن» نیست. رهبر حکیم انقلاب تأکید فرمودهاند که «رفع واقعی تحریمها»،ارائه تضمین از سوی طرف مقابل و راستی آزمایی پروسه لغو تحریمها از سوی جمهوری اسلامی ایران، مؤلفههایی هستند که در مسیر بازگشت آمریکا به توافق هستهای باید مدنظر قرار گیرند و بدون در نظر گرفتن آنها، بازگشت آمریکا به برجام اساسا معنا و مفهومی ندارد.
در چنین شرایطی، تاکتیک خرید زمان از سوی طرف آمریکایی و اروپایی، با هدف فرسایشی کردن مذاکرات و نادیده انگاری مؤلفههای منطقی، حقوقی و عقلانی مطرحشده از سوی جمهوری اسلامی ایران، قطعا مذموم بوده و ازاینرو،واشنگتن و تروئیکای اروپایی باید تکلیف خود را در قبال این ماجرا مشخص کنند. به عبارت بهتر، آمریکا و اتحادیه اروپا اگر واقعا قصد دارند به شروط و قواعد مطرحشده از سوی ایران تن دهند، باید فورا موافقت رسمی و عملیاتی خود را با این مسئله اعلام کنند و در غیر این صورت، صحنه مذاکرات را ترک کنند.
با این حال، سیاستمداران و رسانههای غربی در صددند موضوع تسریع مذاکرات را مترادف با مسئله تسریع در توافق دانسته و سپس در مسیر عملیاتی شدن توافق جدید گام بردارند!
بدون شک این مسئله قابلقبول نیست. بهعنوانمثال، شبکه یورونیوز در تازهترین گزارش خود از آنچه در مذاکرات وین میگذرد، تأکید کرده است که شرکتکنندگان در دور جدید نشست کمیسیون مشترک برجام روز سهشنبه در وین، پایتخت اتریش تصمیم به «تسریع» روند مذاکرات گرفتند.عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران در کانال تلگرام خود اعلام کرد که شرکتکنندگان در این نشست موافقت کردند که «فعالیت گروههای کارشناسی در دو حوزه لغو تحریمها و هستهای به صورت فشرده و سریع ادامه یابد».
یورونیوز در این خصوص تصریح کرده است :
«هیئتهای ایران، بریتانیا، فرانسه، آلمان، چین، روسیه و اتحادیه اروپا در نشست کمیسیون مشترک برجام حضور داشتند. بنا به اعلام عباس عراقچی که ریاست هیئت ایران در مذاکرات روز سهشنبه را برعهده داشت شرکتکنندگان تصمیم به تشکیل گروه کارشناسی سوم نیز گرفتند.
به گفته معاون وزیر امور خارجه ایران عنوان این گروه «گروه کارشناسی ترتیبات اجرایی» خواهد بود.بنا به اعلام عباس عراقچی هدف از تشکیل این گروه کارشناسی گفتوگو در مورد «ترتیبات عملی موردنیاز برای اجرایی شدن لغو تحریمها و سپس بازگشت آمریکا به برجام» خواهد بود.»
در وین چه میگذرد؟
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمانهای بینالمللی مستقر در وین در مورد گفتوگوهای روز سهشنبه گفت: این مذاکرات نشان داد که شرکتکنندگان «هدف مشترکی» دارند که آن هم «احیای توافق هستهای در شکل اصلی» آن است.از سوی دیگر نماینده چین در مذاکرات هنگام خروج از محل گفتوگوها گفت که مذاکرات فعلا ادامه خواهد یافت. با این حال عباس عراقچی در گفتوگو با صداوسیمای ایران گفت که گفتوگوها فعلا در «سطح کارگروهها» ادامه مییابد. به گفته وی در صورت نیاز جلسه کمیسیون مشترک برجام بار دیگر تشکیل خواهد شد تا «گرهای» از اختلافها در مذاکرات را باز کند.
آمریکا به دلیل تصمیم سال ۲۰۱۸ دونالد ترامپ، رئیسجمهوری سابق این کشور مبنی بر خروج از برجام در مذاکرات روز سهشنبه حضور نداشت. با این حال هیئتی آمریکایی در وین در حال مذاکره غیرمستقیم بر سر بازگشت واشنگتن به برجام و بازگشت تهران به تعهدات خود در توافق هستهای سال ۲۰۱۵ است. گفتوگوهای وین در حالی برگزار میشود که جمهوری اسلامی ایران به دنبال اقدام خرابکارانه رژیم اشغالگر قدس در تأسیسات هستهای نطنز تصمیم به غنیسازی ۶۰ درصدی اورانیوم گرفت و این تصمیم را نیز عملیاتی کرده است.
آمریکا باید تصمیم بگیرد
واقعیت امر این است که ایالاتمتحده آمریکا و تروئیکای اروپایی طی هفتههای گذشته و اخیر با بهکارگیری تاکتیکهایی مانند تقسیمبندی و تفکیک تحریمهای ضد ایرانی و القای پیچیدگی بازگشت به برجام از سوی کاخ سفید ، در صدد آن هستند تا بازگشت پوچ و بیخاصیت به توافق هستهای را در دستور کار قرار دهند.
در چنین شرایطی اصرار برخی جریانهای سیاسی ازجمله دولت، در خصوص احیای برجام به هر قیمت ممکن ، انگیزه مشترک آمریکا و مهرههای اروپایی واشنگتن را در راستای بازگشت بدون هزینه به برجام را تقویت خواهد کرد.
در این صورت، آمریکا به عنوان یکی از اعضای رسمی برجام، نهتنها همه تحریمهای مغایر با برجام علیه جمهوری اسلامی ایران را به بهانههایی مانند پیچیدگی لغو برخی تحریمها یا عدم مغایرت برخی تحریمها با سند برجام لغو نمیکند، بلکه به عنوان یکی از اعضای رسمی برجام، امکان استناد به مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریمهای چندجانبه شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه کشورمان را پیدا خواهد کرد.
بدیهی است که در چنین وضعیتی، باید از آمریکا و اتحادیه اروپا خواست تا تکلیف خود را به صورت شفاف و آشکار، در قبال مطالبات حقوقی و اصولی ایران(در پروسه بازگشت آمریکا به برجام و احیای توافق هستهای ) مشخص کنند.
بدیهی است که اگر دولت بایدن و دولتهای اروپایی قصد ندارند این اصول و پیششرطهای معقول را رعایت کنند، دلیل و بهانهای برای استمرار مذاکرات وین و اتلاف وقت در حوزه سیاست خارجی کشورمان وجود نخواهد داشت. آمریکا و متحدانش اکنون در مرحلهای هستند که باید در این خصوص به صورت رسمی تصمیم نهایی را اتخاذ کنند.